Türkiye’de Enerji Dağıtım ve İletiminde SCADA Sistemleri: Dijitalleşen Enerji Altyapısı

Enerji sektörü, dünyanın her yerinde olduğu gibi Türkiye’de de hızla dijitalleşiyor. Bu dönüşümün temel taşlarından biri de SCADA (Supervisory Control and Data Acquisition) sistemleri. Türkiye’de enerji dağıtımı ve iletimi seviyesinde uygulanan SCADA çalışmaları, hem enerji güvenliğini artırıyor hem de verimliliği maksimuma çıkarıyor. Gelin, bu sistemlerin ülkemizde nasıl konumlandığına ve enerji yönetiminde sağladığı avantajlara daha yakından bakalım.

SCADA Sistemi Nedir? Kısaca Hatırlayalım

SCADA, enerji altyapısında veri toplama, izleme ve kontrol süreçlerini yöneten bir otomasyon sistemidir. Sensörler, veri toplama üniteleri (RTU), programlanabilir lojik kontrolörler (PLC) ve insan-makine arayüzleri (HMI) gibi bileşenler üzerinden çalışan bu sistem, operatörlere sahada fiziksel müdahaleye gerek kalmadan uzaktan yönetim imkanı sağlar.

Enerji sektöründe SCADA, arıza tespiti, enerji akışı yönetimi, yük dengeleme, bakım planlaması ve veri analizine kadar geniş bir yelpazede kullanılır.

Türkiye’de SCADA’nın Yeri: Dağıtım ve İletim Seviyeleri

Türkiye’de enerji yönetimi iki ana seviyede yürütülüyor:

1. İletim Seviyesinde SCADA Çalışmaları

İletim seviyesi, elektrik üretim santrallerinden yüksek gerilimle enerji taşınan ve ana trafo merkezlerine iletildiği aşamadır. Türkiye’de bu seviye, TEİAŞ (Türkiye Elektrik İletim A.Ş.) tarafından yönetiliyor.

TEİAŞ’ın iletim SCADA çalışmaları sayesinde:

• Ulusal Kontrol Merkezi (UKM) ile ülke genelindeki enerji arz-talep dengesi sağlanıyor.
• Kesinti yönetimi daha hızlı ve verimli hale geliyor. Arıza durumunda enerjinin alternatif hatlardan yönlendirilmesi sağlanarak büyük kesintiler önleniyor.
• Gerilim ve frekans dengeleme ile enerji şebekesinin istikrarı korunuyor (50 Hz standart frekans korunarak elektrik sistemindeki dalgalanmalar önleniyor).
• Yük akışı analizleri ile enerji taşınan güzergahlar izlenerek fazla yüklenen hatlar tespit ediliyor ve dengeleniyor..

 2. Dağıtım Seviyesinde SCADA Çalışmaları

Dağıtım seviyesi ise enerji, ana trafodan son kullanıcıya kadar taşındığında devreye giriyor. Türkiye’deki 21 farklı bölgesel Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi (EDAŞ), dağıtım seviyesindeki enerji yönetiminden sorumlu. SCADA sistemleri burada da kritik bir rol oynuyor.

Dağıtım SCADA sistemlerinin sağladığı başlıca faydalar:

• Arıza tespiti ve hızlı müdahale: Arıza noktaları anında belirleniyor ve enerji, alternatif güzergahlardan yönlendirilerek kesinti süresi en aza indiriliyor.
• Yük dengeleme: Aşırı yüklenen trafolar veya hatlar önceden tespit edilerek kapasiteye uygun şekilde enerji yönlendiriliyor.
• Enerji kayıplarını azaltma: Kaçak ve enerji kayıpları anında analiz edilerek sistemdeki verimlilik artırılıyor.
• Uzaktan kontrol ve yönetim: Kırsal ve şehir merkezlerinden uzaktaki trafo merkezlerine fiziksel müdahale gereksinimi ortadan kalkıyor.

SCADA’nın Türkiye Enerji Altyapısındaki Geleceği

Türkiye’nin enerji ihtiyacı her geçen yıl artarken, SCADA sistemleri de sürekli gelişiyor. Önümüzdeki yıllarda:

•  Yenilenebilir enerji santralleri (güneş, rüzgar, hidroelektrik) daha fazla SCADA ile entegre olacak ve dağıtık enerji sistemlerinin yönetimi daha akıllı hale gelecek.
•  Otonom şebeke yönetimi ile arızalar daha insan müdahalesine gerek kalmadan çözülecek.
•  Yapay zeka destekli enerji tahmin sistemleri sayesinde enerji üretim-tüketim dengesinde daha verimli planlamalar yapılacak.
• Siber güvenlik önlemleri artırılarak SCADA sistemlerinin saldırılara karşı daha dayanıklı hale gelmesi sağlanacak.

Sonuç: Türkiye’de SCADA, Enerjinin Geleceğini Şekillendiriyor

Türkiye’de enerji iletim ve dağıtım seviyesinde yürütülen SCADA çalışmaları, enerji altyapısını daha güvenli, verimli ve sürdürülebilir bir hale getiriyor.

SCADA’nın enerji altyapısındaki rolü giderek artarken, gelecekte yenilenebilir enerji entegrasyonu ve akıllı şebeke teknolojilerinde çok daha kritik bir pozisyona sahip olacağı açık.